Σάββατο 16 Μαΐου 2015

Ἡ σκέψις δηλαδὴ τοῦ Πλάτωνος βασίζεται στὸν Μὰρξ καὶ στὸν Ἕγγελον; Αὐτοὺς μελέτησε;

Καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Κεντ και διακεκριμένος προοδευτικός διανοητής, συγγραφέας εργασιών για τον Μαρξ, τον Χέγκελ και τη διαλεκτική, ο Σέγιερς έχει τα απαραίτητα εφόδια γι' αυτό το έργο, που αποτελεί το επίκεντρο της μελέτης του. Η Πολιτεία, γραμμένη περίπου στο 375 π.Χ., είναι ίσως το πιο φημισμένο έργο του Πλάτωνα και ο στόχος του καθηγητή Σέγιερς δεν είναι μόνο να την τοποθετήσει μέσα στο ιστορικό της πλαίσιο και να δώσει μια κατανοητή σύνοψη των βασικών θεμάτων της, αλλά και να αποτιμήσει την επίδρασή της στους μεταγενέστερους και σύγχρονους στοχαστές. Παράλληλα, υπερασπίζει την Πολιτεία από την κατηγορία του ολοκληρωτισμού, επισημαίνοντας τα συντηρητικά στοιχεία της σκέψης του Πλάτωνα αλλά και αναδεικνύοντας τα ριζοσπαστικά στοιχεία της, όπως ο κοινοκτημονισμός, που ενέπνευσαν τον προοδευτικό και σοσιαλιστικό στοχασμό.
Από τις πολλές επίκαιρες όψεις του Πλάτωνα που αναδεικνύονται στο βιβλίο, θα επισημάνουμε τη συνάφεια των ιδεών του με τη σύγχρονη πολιτική θεωρία. Ο Πλάτων εισάγει τη θεωρία του κοινωνικού συμβολαίου αλλά και την έννοια της ηγεμονίας, με την αντίληψή του ότι η κοινωνική σταθερότητα δεν μπορεί παρά να βασίζεται σε κάποιο είδος συγκατάθεσης ανάμεσα στις διάφορες κοινωνικές τάξεις. Η θεωρία του για την τριμερή φύση του Εγώ (ως χωριζόμενου σε ένα λογικό, ένα συναισθηματικό και ένα επιθυμητικό μέρος) και ο ορισμός του της δικαιοσύνης ως ψυχικής αρμονίας προκαταλαμβάνουν ιδέες του Φρόυντ. Οι ριζοσπαστικές του αντιλήψεις για την ισότητα των γυναικών απηχούν θέματα που ανέδειξε στην εποχή μας το σοσιαλιστικό και φεμινιστικό κίνημα. Με τη διάκριση ανάμεσα στη δοξασία και την επιστήμη και τη θεωρία του των μορφών (ιδεών), ο Πλάτων εισάγει τη θεωρία της γνώσης, ενώ η παραβολή του της σπηλιάς μεταδίδει τις αξίες της εκπαίδευσης και του Διαφωτισμού.
Όπως δείχνει ο καθηγητής Σέγιερς, η κύρια αντίφαση στη σκέψη του Πλάτωνα έγκειται στο συλλογικό ουτοπικό όραμά του μιας κοινωνίας όπου κάθε άτομο θα αισθάνεται μέρος της κοινότητας και θα πραγματώνεται μέσα στην κοινότητα και την επιμονή του σε μια ιεραρχική κοινωνική δομή, άκαμπτα χωρισμένη σε ανώτερες και κατώτερες τάξεις, όπου κάθε τάξη έχει αυστηρά καθορισμένο ρόλο. Αυτή η αντίφαση, αναπόφευκτη στην εποχή του Πλάτωνα, αίρεται από τη σοσιαλιστική σκέψη και τον μαρξιστικό κομμουνισμό, που εκφράζει τις προοδευτικές δυνατότητες της εποχής μας.